ΣΚΟΥΦΟΜΥΤΗΣ, ΚΟΙΜΗΣΗ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

ΣΚΟΥΦΟΜΥΤΗΣ – ΛΥΓΕΡΕΑΣ

Κοίμηση της Θεοτόκου. Πάνω στο λόφο, μονόχωρος με εξωτερικά ημικυκλική αψίδα, εσωτ. διαστ. 7.50x3.60 μ., κτισμένος με αργολιθοδομή, με οροφή που πρόσφατα έχει αντικαταστήσει την από ξύλο και καλάμια παλαιότερη οροφή, δίρριχτη και πύλη εισόδου στο Ν τοίχο.
Τοιχογραφίες.
Ο διάκοσμος ακολουθεί το καθιερωμένο πρόγραμμα Στην κόγχη της αψίδας ή Πλατυτέρα με τον Χριστό μπροστά της μέσα σε δόξα πού σχηματίζεται από τόξο διπλής καμπυλότητας, στον ημικύλινδρο οι συλλειτουργούντες ιεράρχες με τον Μελισμό, στην ποδιά της αγίας Τράπεζας ο Ιωνάς εκβράζεται από το κήτος, στην πρόθεση ή Άκρα Ταπείνωση και στο Β τοίχο του ιερού το Όραμα του Πέτρου Αλεξανδρείας. Το τοιχογραφημένο κτιστό τέμπλο απολήγει σε αέτωμα με την παράσταση της Αγίας Τριάδος• ακολουθούν ή Μεγάλη Δέηση και χαμηλότερα οι δεσποτικές εικόνες με την Παναγία βρεφοκρατούσα, ένθρονη, εστεμμένη, τον Χριστό ως Μέγα Αρχιερέα και τον Πρόδρομο. Το εσωράχιο του τόξου της Ωραίας Πύλης κοσμούν οι θεοπάτορες Ιωακείμ και Άννα και της πρόθεσης οι αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ.
Στο Β τοίχο του κυρίως ναού, κοντά στο τέμπλο, εικονίζεται ή Κοίμηση της Θεοτόκου, η εικόνα της εορτής στην οποία είναι αφιερωμένος ο ναός. Στους πλάγιους τοίχους του ναού στην κατώτερη ζώνη ολόσωμοι άγιοι, από Α προς Δ στο Β τοίχο οι Νικόλαος, Γεώργιος, Αλέξιος και Κυριακή και στο Ν οι Τρεις Ιεράρχες και ο άγιος Δημήτριος. Πάνω από τους ολόσωμους αγίους, ζώνη με ευαγγελικές παραστάσεις: στο Β τοίχο, από Α, ο Ευαγγελισμός, η Γέννηση, η σπάνια παράσταση της Περιτομής και η Βάπτιση και στο Ν σώζεται καλύτερα ή Μεταμόρφωση. Το Δ τμήμα του Ν τοίχου και ο Δ τοίχος έμειναν ακόσμητοι.
Από τις σκηνές αξιοσημείωτη είναι η Περιτομή, θέμα σχετικά σπάνιο τόσο στη βυζαντινή όσο και στη μεταβυζαντινή εικονογραφία. Από την παράσταση σώζεται, η Τράπεζα με τον Χριστό βρέφος και οι δύο ιερείς, από τους οποίους ο ένας κρατεί λαβίδα. Το θέμα απαντά και σε εικονίδιο χορού σύγχρονο σχεδόν με τις τοιχογραφίες, από το τέλος του 18ου ή τις αρχές του 19ου αι., στον ίδιο περίπου εικονογραφικό τύπο.
Επιγραφές.
Μέσα στο Ιερό, στο Βραβείο του ναού, αναφέρονται τα εξής:
+ μνήσθιτη κύριε των κτιτόρων κ(αι) ανα/καινιστών του αγίου οίκου τούτουν κ(αί) τον κατικούντων εν τι κόμι ταύτη ζών/τον κ(αί) ταιθνεώτον κ(αι) τον δούλον σου / παίτρου υεραίος βασιλύου κυριάκι / θομά διμιτρίου ιωάνου αντονίου πέτρου / ιωάνου διμιτρίου πανάγου κ(αι) παναγιώτι / [δημη]τριου νικολάου μαργαρι[τας] / ιοσίφ ιερομονάχου θομά παναγιώτι βενετζιάνα / σταυριανί παναγιώτι μαρίας νικολάου / ιωάνου σουλτάνα αναστασούλα διμιτρίου πέτρου / παύλου ηλυού βασιλύου κυριάκι χριστοφίλυ / κατερίνα διμιτρίου γαρουφαλυά μιχαήλ / σταμάτα μιχαήλ ιωάνου ευγενικί παγόνα κυριάκυ κονσταντίνου δυμι/τρίου κανέλα δυμιτρίου σταμάτα πολύτιμι πανάγου παναγιώτι κ(αι) ηλυού μαρία
1844 ϊουνίου 13

Είναι, γνωστό ότι η σύζυγος του Ζαχαριά ονομαζόταν Παγώνα είναι ένα ερώτημα όμως αν το όνομα Παγώνα στο Βραβείο του ναού το 1844, μπορεί να ταυτιστεί με αυτήν.

Τις ευαγγελικές σκηνές και τις ολόσωμες μορφές των αγίων της κάτω ζώνης συνοδεύουν επιγραφές με τα ονόματα των αναθετών. Έτσι πιστοποιείται ότι, ενώ, όπως δηλώνει το ύφος των παραστάσεων, ο ζωγράφος είναι ένας, ο αναθέτης είναι κάθε φορά διαφορετικός.
Στις σκηνές και τις ολόσωμες μορφές σώζονται οι ακόλουθες επιγραφές:
Στη Γέννηση: Δια δαπάνις του Κυρ αντονίου γιανακοπούλου
Στην Περιτομή: - - - - ιωάννου βασιλα - - - -
Στη Βάπτιση: Δια δαπάνις του πολυχρόνι β - - - -
Στον άγιο Αλέξιο: Δια δαπάνι[ς] του Κυρ αλεξίου θωμάκου
Στον άγιο Γεώργιο: Δια δαπάνις του Κυρ γεωργίου βασιλακόπουλου
Στον άγιο Βασίλειο: Δια δαπάνις του Κυρ βασιλύου βασιλακοπουλου
Στον Χρυσόστομο: Δια δαπάνις ιωάνου διμιτράκυ
Στον άγιο Δημήτριο: Δια δαπάναις τω Κυρ [- ----- -] γιανακοπουλου
Το ύφος των τοιχογραφιών έχει χαρακτήρα λαϊκό. Οι παραστάσεις, με λίγα πρόσωπα και απλή σύνθεση, κλείνονται μέσα σε μικρούς πίνακες. Οι μορφές στις σκηνές είναι μικρόσωμες, με μεγάλο κεφάλι, εκφραστικά πρόσωπα και αδέξιες κινήσεις. Τα γενικά αυτά χαρακτηριστικά απαντούν, παρά τις επί μέρους διαφορές στην πτυχολογία και τους φυσιογνωμικούς τύπους, στις τοιχογραφημένες εκκλησίες της περιοχής από το β' μισό του 18ου αι. μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 19ου, όπως στον Άγιο Αθανάσιο (1762-1775) και τον Άγιο Νικόλαο (1828) στα Σκυφιάνικα και στο καθολικό της Μ. Αγίου Γεωργίου στα Κονάκια (1832). Στην Κοίμηση της Θεοτόκου στο Σκουφομύτη, τόσο στις συνθέσεις όσο και στις ολόσωμες μορφές, επανέρχεται στερεότυπα ο ίδιος φυσιογνωμικός τύπος με το κοντό και πλατύ πρόσωπο και τα μεγάλα μάτια. Στις πιο φροντισμένες μορφές της κάτω ζώνης ο προπλασμός είναι σκούρος καστανός και αποδίδει τη σκιά στις κόγχες των ματιών και το γύρο του προσώπου, η σάρκα, ανοικτότερη, καλύπτει μικρή έκταση στα μάγουλα και ολόκληρο το μέτωπο αυλακώνεται από ρυτίδες. Ο άγνωστος ζωγράφος στο Σκουφομύτη χρησιμοποιεί, πιο χαλαρά και με λιγότερη ακρίβεια, όμοιο φυσιογνωμικό τύπο με τους αγίους στον Αγιο Νικόλαο στον Βαχό (1791)• φυσιογνωμικός τύπος και εκτέλεση πάνω στα ίδια πρότυπα παρατηρούνται και στην Αγία Τριάδα του Φαράκου στο Σκουτάρι, από το β' μισό του 18ου αι.
Είναι άγνωστο πότε ακριβώς κτίστηκε ο ναός• αναφέρεται πάντως ότι την εποχή πού εγκαταστάθηκε ο Ζαχαριάς στο Σκουφομύτη έκτισε μαζί με τους πύργους και εκκλησία. Οι τοιχογραφίες της Κοίμησης έχουν φιλοτεχνηθεί όλες από τον ίδιο ζωγράφο δεν είναι όμως σίγουρο, εάν το έτος 1844 πού αναγράφεται, στο βραβείο αναφέρεται, και στην τοπογράφηση. Είναι εύλογο να υποθέσει, κανείς ότι, όταν η εκκλησία κτίστηκε στα χρόνια του Ζαχαριά, θα τοιχογραφήθηκε αμέσως. Απουσιάζουν ωστόσο μνείες ή ονόματα στις επιγραφές της εκκλησίας πού θα συνέδεαν το διάκοσμο με τον Ζαχαριά —πού τον σκότωσαν το 1805— και τους συντρόφους του.



ΣΚΟΥΦΟΜΥΤΗΣ, ΚΟΙΜΗΣΗ ΘΕΟΤΟΚΟΥ, Μέσα στο Ιερό, στο Βραβείο του ναού, αναφέρονται τα εξής:
+ μνήσθιτη κύριε των κτιτόρων κ(αι) ανα/καινιστών του αγίου οίκου τούτουν κ(αί) τον κατικούντων εν τι κόμι ταύτη ζών/τον κ(αί) ταιθνεώτον κ(αι) τον δούλον σου / παίτρου υεραίος βασιλύου κυριάκι / θομά διμιτρίου ιωάνου αντονίου πέτρου / ιωάνου διμιτρίου πανάγου κ(αι) παναγιώτι / [δημη]τριου νικολάου μαργαρι[τας] / ιοσίφ ιερομονάχου θομά παναγιώτι βενετζιάνα / σταυριανί παναγιώτι μαρίας νικολάου / ιωάνου σουλτάνα αναστασούλα διμιτρίου πέτρου / παύλου ηλυού βασιλύου κυριάκι χριστοφίλυ / κατερίνα διμιτρίου γαρουφαλυά μιχαήλ / σταμάτα μιχαήλ ιωάνου ευγενικί παγόνα κυριάκυ κονσταντίνου δυμι/τρίου κανέλα δυμιτρίου σταμάτα πολύτιμι πανάγου παναγιώτι κ(αι) ηλυού μαρία
1844 ϊουνίου 13



















Δεν υπάρχουν σχόλια: